Aynalar ve Kullanım Alanları
Aynalar, üzerlerine düşen ışık ışınlarını yansıtan yüzeylerdir. İnsanlar, ışığın yansıma özelliğini belki de ilk olarak suda kendi yüzlerini gördüklerinde keşfettiler. Saydam, pürüzsüz, açık renkli ve parlak yüzeylerin ışığı yansıttığını farkettiler. Bu bilgiyi günlük yaşamlarında kullanmaya başladılar. Örneğin, yazın sıcaktan korunmak için ışığı yansıtabilecek açık renkli giysiler giymeyi yeğlediler. Günümüzde aynalar, arkası cıva ve kurşun karışımı özel bir sırla sıvanmış camdan ya da pürüzleri giderilerek parlatılmış levhalardan yapılır. Günlük yaşamda sık sık aynalarla yüz yüze geliriz. Temiz ve düzenli görünüp görünmediğimizi kontrol etmek için aynaya bakmadan dışarı adımımızı atmayız. Sürücüler dikiz aynası sayesinde daha güvenli bir şekilde araba kullanırlar.
Çevremizde sıklıkla gördüğümüz ve kullandığımız aynaların, arkaları alüminyum ya da gümüşle kaplanmış cam ya da yüzeyi pürüzsüz ve parlak hâle getirilmiş metal cisimler olduğunu biliyoruz. Pürüzsüz ve parlak yüzeylere gelen ışınlar, bu yüzeyler tarafından düzgün yansıtılır. Düzgün yansıma sonucunda da cisimlerin net ve parlak görüntüleri elde edilir. Pürüzlü yüzeylerden yansıyan ışınlar ise her yöne dağınık bir şekilde yansır (dağınık yansıma) ve bunun sonucunda cisimlerin net bir görüntüsü oluşmaz.
Çevremizdeki aynalar kullanım amaçlarına göre düzlem ayna, çukur ayna ve tümsek ayna olmak üzere farklı şekillerde yapılır. Aynaları kullanarak görüntü elde etmek için cisimlerden gelen ya da yansıyan ışınların ayna yüzeyinden yansıyarak gözümüze kadar ulaşması gerektiğini öğrenmiştik.
Günlük hayatımızda sıkça kullandığımız düzlem aynalar yardımıyla cisimlerin düz görüntüsünü elde ederiz. Düzlem aynalarda cismin aynaya olan uzaklığı ile görüntünün aynaya olan uzaklığı ve cisim ile görüntüsünün büyüklüğü birbirine eşittir.
Diğer bir deyişle düzlem aynalarla elde edilen görüntü cismin simetriğidir. Düzlem aynaları evlerimizde, iş yerlerimizde, okullarda sıklıkla kullanırız. Ayrıca düzlem aynaları periskop, projeksiyon makinesi gibi aletlerde ve kuaförlerde ışığı istediğimiz doğrultuda yansıtmak için kullanırız.
Düzlem aynadan farklı olarak çukur aynalar iç yüzeyi, tümsek aynalar ise dış yüzeyi parlak hâle getirilmiş küresel aynalardır. Küresel aynalar üzerine yollanan ışınların yansıdıktan sonra izleyeceği yol aynaların tam ortasını kürenin merkeziyle birleştirdiği varsayılan doğruya yani asal eksen'e göre tanımlanır. Küresel yüzeylere sahip bu aynalara paralel olarak gelen ışık ışınları bir noktada toplanır ya da bir noktadan dağılıyormuş gibi davranır.
Çukur aynalar ışığı odak noktası adı verilen noktada toplarken odak noktasından ayrılan ışınlar doğrultusunu ve yönünü değiştirmeden yayılmaya devam eder. Yani çukur aynalar ışığı toplar. Çukur aynalarda belli bir uzaklıktan cisimlerin görüntüsü ters ve küçüktür. Ancak çukur aynalar cisme yaklaştırıldıkça odak noktasından sonra cismin görüntüsü düz hâle gelir ve büyür. Bu nedenle çukur aynalar dev aynası olarak da bilinir. Çukur aynalar daha ayrıntılı görüntü elde etmek ve ışığı bir noktada toplamak istediğimiz alanlarda örneğin diş muayenelerinde, güneş fırınları, araba farı, el feneri gibi araçların yapımında kullanılabilir.
Tümsek aynalarda asal eksene paralel olarak gelen ışınlar ayna arkasındaki noktadan yani odak noktasından çıkıyormuş gibi uzaklaşarak yansır. Tümsek aynalar ışığı dağıtarak yansıtan aynalardır. Tümsek aynalarda görüntü cisimden küçük ve düzdür. Daha geniş alanları görmek için tercih edilen tümsek aynalar, mağazalarda ve arabaların yan aynalarında kullanılır.
Aynalar ve Kullanım Alanları
Aynalar, üzerlerine düşen ışık ışınlarını yansıtan yüzeylerdir. İnsanlar, ışığın yansıma özelliğini belki de ilk olarak suda kendi yüzlerini gördüklerinde keşfettiler. Saydam, pürüzsüz, açık renkli ve parlak yüzeylerin ışığı yansıttığını farkettiler. Bu bilgiyi günlük yaşamlarında kullanmaya başladılar. Örneğin, yazın sıcaktan korunmak için ışığı yansıtabilecek açık renkli giysiler giymeyi yeğlediler. Günümüzde aynalar, arkası cıva ve kurşun karışımı özel bir sırla sıvanmış camdan ya da pürüzleri giderilerek parlatılmış levhalardan yapılır. Günlük yaşamda sık sık aynalarla yüz yüze geliriz. Temiz ve düzenli görünüp görünmediğimizi kontrol etmek için aynaya bakmadan dışarı adımımızı atmayız. Sürücüler dikiz aynası sayesinde daha güvenli bir şekilde araba kullanırlar.
Çevremizde sıklıkla gördüğümüz ve kullandığımız aynaların, arkaları alüminyum ya da gümüşle kaplanmış cam ya da yüzeyi pürüzsüz ve parlak hâle getirilmiş metal cisimler olduğunu biliyoruz. Pürüzsüz ve parlak yüzeylere gelen ışınlar, bu yüzeyler tarafından düzgün yansıtılır. Düzgün yansıma sonucunda da cisimlerin net ve parlak görüntüleri elde edilir. Pürüzlü yüzeylerden yansıyan ışınlar ise her yöne dağınık bir şekilde yansır (dağınık yansıma) ve bunun sonucunda cisimlerin net bir görüntüsü oluşmaz.
Çevremizdeki aynalar kullanım amaçlarına göre düzlem ayna, çukur ayna ve tümsek ayna olmak üzere farklı şekillerde yapılır. Aynaları kullanarak görüntü elde etmek için cisimlerden gelen ya da yansıyan ışınların ayna yüzeyinden yansıyarak gözümüze kadar ulaşması gerektiğini öğrenmiştik.
Günlük hayatımızda sıkça kullandığımız düzlem aynalar yardımıyla cisimlerin düz görüntüsünü elde ederiz. Düzlem aynalarda cismin aynaya olan uzaklığı ile görüntünün aynaya olan uzaklığı ve cisim ile görüntüsünün büyüklüğü birbirine eşittir.
Diğer bir deyişle düzlem aynalarla elde edilen görüntü cismin simetriğidir. Düzlem aynaları evlerimizde, iş yerlerimizde, okullarda sıklıkla kullanırız. Ayrıca düzlem aynaları periskop, projeksiyon makinesi gibi aletlerde ve kuaförlerde ışığı istediğimiz doğrultuda yansıtmak için kullanırız.
Düzlem aynadan farklı olarak çukur aynalar iç yüzeyi, tümsek aynalar ise dış yüzeyi parlak hâle getirilmiş küresel aynalardır. Küresel aynalar üzerine yollanan ışınların yansıdıktan sonra izleyeceği yol aynaların tam ortasını kürenin merkeziyle birleştirdiği varsayılan doğruya yani asal eksen'e göre tanımlanır. Küresel yüzeylere sahip bu aynalara paralel olarak gelen ışık ışınları bir noktada toplanır ya da bir noktadan dağılıyormuş gibi davranır.
Çukur aynalar ışığı odak noktası adı verilen noktada toplarken odak noktasından ayrılan ışınlar doğrultusunu ve yönünü değiştirmeden yayılmaya devam eder. Yani çukur aynalar ışığı toplar. Çukur aynalarda belli bir uzaklıktan cisimlerin görüntüsü ters ve küçüktür. Ancak çukur aynalar cisme yaklaştırıldıkça odak noktasından sonra cismin görüntüsü düz hâle gelir ve büyür. Bu nedenle çukur aynalar dev aynası olarak da bilinir. Çukur aynalar daha ayrıntılı görüntü elde etmek ve ışığı bir noktada toplamak istediğimiz alanlarda örneğin diş muayenelerinde, güneş fırınları, araba farı, el feneri gibi araçların yapımında kullanılabilir.
Tümsek aynalarda asal eksene paralel olarak gelen ışınlar ayna arkasındaki noktadan yani odak noktasından çıkıyormuş gibi uzaklaşarak yansır. Tümsek aynalar ışığı dağıtarak yansıtan aynalardır. Tümsek aynalarda görüntü cisimden küçük ve düzdür. Daha geniş alanları görmek için tercih edilen tümsek aynalar, mağazalarda ve arabaların yan aynalarında kullanılır.
Günlük yaşamımızda sıklıkla kullandığımız eşyalardan biri ayna. Peki ilk aynalar nasıl yapılmış? Çeşitleri neler? Hangi amaçlarla kullanılıyor?
İlk aynalar MÖ 6000’li yıllarda Anadolu’da yapılmış. Ancak bunlar günümüzde kullanılan aynalara pek benzemiyordu. Çünkü bu aynalar volkanik bir taş olan obsidyenin yüzeyinin düzleştirilip cilalanmasıyla yapılıyormuş. Daha sonra insanlar bakır, gümüş, altın gibi metallerin yüzeylerini parlatarak ayna yapmaya başlamışlar. Ancak bu metaller de ağır ve pahalı olduklarından o dönemde aynalar çok küçük boyutlarda yapılıyormuş.
Günümüzdeki aynalara benzer cam aynalar 12. yüzyılda yapılmıştır. Bu aynalar, camların ya da kaya kristallerinin bir yüzeyinin çok ince metal katmanlarıyla kaplanmasıyla yapılıyordu. Bu yöntemle ayna yapımı çok zordu, bu nedenle de aynalar çok pahalıydı. 17. yüzyılda ortaya çıkan yeni bir yöntem sayesindeyse ayna yapımı biraz daha kolaylaştı. Bu yöntemde camın bir yüzeyi cıva ve kalayın karıştırılmasıyla oluşturulan ve amalgam adı verilen bir maddeyle kaplanıyordu.
19. yüzyılda bulunan yeni bir yöntemle aynalar, camın bir yüzeyinin gümüş çözeltisiyle kaplanmasıyla yapılmaya başlandı. Kaplanmış yüzeyin çizilmemesi içinse üstü boyanıyordu. Bu yöntem basit olduğundan ayna yapımı tüm dünyaya hızla yayıldı. Böylece aynalar günlük yaşamın vazgeçilmezlerinden oldu.
Yoğunlaştırılmış Güneş enerjisi santralinin yansıtıcıları aynaların kullanım alanlarındır.
Camın ayna özelliği kazanması için bir yüzeyinin kimyasal işlemlerle kaplanması işlemine sır adı veriliyor.
Aynaya gelen ışık ışınları, camın arkasında bulunan gümüşün yansıtma özelliği nedeniyle yansır. Ayna yüzeyi pürüzsüz olduğu için aynaya gelen ışık ışınları rastgele yönlerde değil geldikleri açıya göre belirli bir yönde yansır.
Bir aynaya baktığımızda cisimleri aydınlatan ışınlar, aynadan yansıdıktan sonra gözümüze ulaştığından görüntüyü aynanın içinde gibi algılarız. Yani aynada gördüğümüz görüntü, gerçek bir görüntünün yansıyarak yön değiştirmiş halidir diyebiliriz.
Ayna Çeşitleri
Düz Ayna (Düzlem Ayna)
Bu ayna en yaygın olarak kullanılan aynadır. Düz aynadan yansıyan cismin görüntüsü cisimle aynı boyda ve aynı görünümdedir. Cisim aynadan ne kadar uzaktaysa, cismin görüntüsü de aynadan o kadar uzakta görünür. Düz aynalar ısı ve ışık yalıtımı için binaların dış cephelerinde, tepegöz, periskop gibi araçlarda, dekoratif amaçlı olarak çeşitli yerde kullanılır.
Bir düz aynaya dik düşen paralel ışık ışınları geldikleri yönde geri yansır.
Tek yönlü ayna
Tek yönlü ayna, camın bir yüzeyinin metalle ince bir tabaka hâlinde kaplanmasıyla elde edilir. Bu ayna normal bir cam gibi monte edilir. Aynanın işlevi ayırdığı iki ortamın ışık seviyelerine göre değişir. Ayna, aydınlık taraftan bakıldığında normal bir ayna gibi görünür. Daha az aydınlık olan taraftan bakıldığındaysa yarı geçirgen bir cam gibi çalışır ve aynanın diğer tarafı görülür. İki taraf da aydınlık ya da karanlıksa normal bir cam işlevi görür. Bu aynalar genellikle araştırmalarda ve binaların dış cephelerinde kullanılır.
Sonsuz ayna
Bu tür aynaları yapmak için tek yönlü aynalar ve düz aynalar bir arada kullanılır. İki aynanın arasına istenilen renklerde ışık kaynağı koyulur. Bu kaynaktan çıkan ışığın bir kısmı öndeki tek yönlü aynadan dışarı çıkar, dışarı çıkmayan kısmıysa düz aynadan yansır. Böylece ışıklar arkaya doğru dizilmiş gibi görünür ve bakıldığında derinlik hissi verir. Sonsuz aynalar dekorasyon amaçlı kullanılır.
Çukur Ayna
Bu aynada cisim odak noktasından uzaktaysa cismin görüntüsü ters olur. Ayrıca görüntünün boyutları cismin boyutlarından daha küçüktür. Cisim aynayla aynanın odak noktası arasındaysa, görüntü düz ve olduğundan büyük görünür. Çukur aynalar diş hekimlerinin tedavi sırasında kullandığı araç gereçlerde, teleskoplarda ve mikroskoplarda kullanılır.
Bir çukur aynaya düşen paralel ışık ışınları birbirine yaklaşacak şekilde yansır.
Paralel ışık ışınları, çukur aynadan yansıdıktan sonra bir noktada toplanırlar. Bu noktaya odak adı verilir.
Tümsek ayna
Aynadan yansıyan görüntünün boyutları cismin boyutlarından daha küçüktür. Cisimler bu tür aynalarda daha uzaktaymış gibi görünür. Güvenlik amaçlı olarak bankamatiklerde, binalarda ve otomobillerin dikiz aynalarında kullanılır.
Bir tümsek aynaya düşen paralel ışık ışınları birbirinden uzaklaşacak şekilde yansır.
Yorumlar
Yorum Gönder