7.Sınıf 4.Ünite Maddenin Tanecikli Yapısı (2) Saf Maddeler

 

Elementler ve Sembolleri

Element

Aynı cins atomlardan oluşan yapılara element adı verilir. Farklı elementlerin atomları birbirinden farklıdır. Doğada, farklı cins atomlardan oluştukları için özellikleri birbirinden farklı olan onlarca element vardır.

Elementlerin Yapısı

Elementleri oluşturan atomların dizilişi her elementte aynı değildir. Örneğin demir, bakır, altın ve gümüş gibi elementler atomik yapılı iken; hidrojen, oksijen ve iyot gibi elementler moleküler yapılıdır.

Atomik Yapılı Elementler

Moleküler Yapılı Elementler

Elementlerin Sembollerle Gösterilmesi

Elementleri ifade etmek için semboller kullanılır. Sembol olarak genellikle elementlerin Latince adlarındaki ilk harf kullanılır. Bir elementin ilk harfinin, başka bir elementin ilk harfi ile aynı olduğu durumlarda ise o elementin Latince adında yer alan bir harf daha sembole eklenir. İlk harf büyük yazılırken ikinci harf küçük yazılır.

Element İsmi	Elementin Latince Adı	Element Sembolü
Hidrojen	Hydrogenium	H
Oksijen	Oxygenium	O
Altın	Aurum	Au
Gümüş	Argentum	Ag
Karbon	Carboneum	C
Kalsiyum	Calcium	Ca
Kurşun	Plumbum	Pb

Elementlerin sembollerle gösterilmesi, ortak bir bilimsel dil oluşturarak iletişimi kolaylaştırması açısından önemlidir. Element sembollerinin yer aldığı periyodik tablo, kolaylıkla anlaşılır. Periyodik tablo, periyodik cetvel ve periyodik çizelge isimleri ile de anılmaktadır.

Periyodik Tablo (Cetvel / Çizelge)

Elementler sembollerle gösterilirken moleküler yapılı elementlerin bir molekülünde kaç atom bulunduğu, element sembolünün sağ alt bölümüne atom sayısı yazılarak gösterilir. Örneğin molekülünde iki atom bulunan oksijen elementi, element sembolünün sağ alt bölümüne "2" yazılarak O₂ şeklinde ifade edilir.

H₂ : Hidrojen molekülü, Cl₂ : Klor molekülü gibi...

Elementlerin Özellikleri

Dünya'nın yapısında yaygın olarak bulunan elementler; oksijen, demir, hidrojen, silisyum, magnezyum, kalsiyum, sodyum, potasyum ve alüminyumdur.

Dünya'da yaşam için gerekli olan temel elementler; oksijen, karbon, hidrojen, kalsiyum, fosfor ve azottur.

İlk 20 Elementin ve Sık Kullanılan Elementlerin Sembolleri ve Kullanım Alanları / Özellikleri

Adı	Sembol	Atom No		ÖZELLİKLERİ
Hidrojen	H	1		Renksiz, kokusuz ve yanıcı bir gazdır. Suyun, canlıların ve petrol gibi bir çok maddenin yapısında bulunur. Roket yakıtı olarak kullanılır. Ticari gübrelere azot bağlanmasında, kaynak yapımı katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde, hidrojen balonlarını şişirme de, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin elde edilmesinde kullanılır.
Helyum	He	2		Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede, roket yakıtlarını sıkıştırmada kullanılır. Titanyum ve zirkonyum gibi elementlerin elde edilmesinde, kaynakçılık, rüzgar tünelleri ve derin dalış tüpleri de helyum gazının kullanıldığı yerlerdir.Nükleer santrallerinde ‘’soğutucu’’ olarak kullanılır.
Lityum	Li	3		İlaçlar da, pil üretiminde seramik ve cam yapımında kullanılır.
Berilyum	Be	4		Uçak ve uzay araçlarının yapımında elektrik ve ısı iletkeni olarak kullanılır.
Bor	B	5		Isıya dayanıklı renkli cam imalatın da, seramiklerde ve roket yakıtında kullanılır.Temizleme ve beyazlatma sanayide de kullanılır. Fişek ve ateşleyici olarak roketlerde kullanılır. Ayrıca dirençli alaşımların elde edilmesinde kullanılır.
Karbon	C	6		Tüm canlılar için yaşamsal öneme sahip bir elementtir. Kömür, petrol ve doğal gaz bileşiklerinin yapısında bulunur. Sıvı yağların sudan arındırılmasında, demir ve alaşımların işlenmesinde, çelik yapımı, lastiklerin renklendirilmesi,plastik sanayisi ve yağlayıcı maddelerin yapımında kullanılır.
Azot	N	7		Canlılar için gerekli temel elementlerden biridir. Proteinlerin yapısında bulunur. Sıvı azot soğutmada, bazı azot bileşikleri tarımda gübre olarak kullanılır. Besinlerin ve kimyasalların saklanmasında kullanılır. Dünya atmosferinin yaklaşık olarak % 78'ini oluşturur.
Oksijen	O	8		Canlılar için önemli elementtir. Hastanelerde ve astronotlarda solunum için oksijen tüplerinde bulundurulur. Çelik üretimi,kaynak yapımı,suyun saflaştırılması ve beton yapımında kullanılır. Suyun yapısında bulunur ve birçok canlının yaşayabilmesi için gereklidir. Atmosferin % 21'ini oluşturur.
Flor	F	9		Diş macunu ve deodorant yapısında, buzdolabı ve klimalarda kullanılır.
Neon	Ne	10		Renkli reklam panolarının aydınlatılmasında, TV tüplerinde kullanılır.
Sodyum	Na	11		Doğal bileşiklerin yapısında bulunur ve bilinen en yaygın doğal bileşiği tuzdur. Kağıt, fotoğrafçılık, eczacılık, tarım, gıda, tekstil, kimya, sabun ve metallerde kullanılır.
Magnezyum	Mg	12		Gümüşe yakın beyaz renktedir. Oldukça hafif bir elementtir. Bundan dolayı da elektronik aletlerin yapımında ve hava taşıtlarının yapısında kullanılır.
Alüminyum	Al	13		Hafif ve yumuşak bir metaldir. Kolaylıkla şekil almasından, hafif ve yumuşak olmasından dolayı; inşaat sanayisinde, mutfak eşyalarının yapımında, elektrikli araçların yapısında, içecek kutularında, havacılık ve uzay sanayisinde uçak, füze yapımında ve teleskop aynaları kaplamaları gibi farklı alanlarda kullanılır.
Silisyum	Si	14		Kum, seramik, cam ve çimentonun yapısında bulunur. Elektronik mikroçiplerin ve çanak çömlek ve cam yapımında kullanılır.
Fosfor	P	15		Canlıların yapı taşlarında bulunan ve canlılar için gerekli olan bir elementtir. Petrokimya, gübre, çimento, cam ve seramik sanayi gibi bir çok alanda kullanılır. Havai fişek, kibrit, deterjan ve diş macunu yapımında kullanılır.
Kükürt	S	16		Tarım alanların ilaçlanması, asfalt yapımı, kimya ve boya sanayisinde kullanılır. Doğal kauçuk yapımında ve gübrelerin yapısında kullanılır.
Klor	Cl	17		Sofra tuzunda, içme sularında mikrop öldürücü olarak kullanılır. Ayrıca kağıt yan ürünleri, boya maddeleri, tekstil ürünleri, petrol ürünleri, çeşitli ilaçlar, antiseptik, böcek öldürücü ve plastik ürünlerin yapımında kullanılır.
Argon	Ar	18		Ampullerde ve flüoresan tüplerinde kullanılır
Potasyum	K	19		İnsan vücudu için oldukça önemli bir elementtir ve birçok besinde bulunur. Sıvı deterjan, gübre, barut, cam ve lens yapımında kullanılır. Ayrıca yanıcı-patlayıcı maddelerin bileşiminde kullanılır.
Kalsiyum	Ca	20		Çimento, alçı, kireç ile dişlerimizin ve kemiklerin yapısında bulunur. Kemikler ve dişler başta olmak üzere insan vücudu için gerekli bir elementtir.
Krom	Cr		Çeliğin sertleşmesinde, paslanmaz çelik üretimi ve çeşitli alaşımların elde edilmesinde kullanılır.
Demir	Fe		Yaygın olarak endüstri ve Otomotiv, gemi gövdesi ve inşaat sanayiinde kullanılır. İnsan vücudu için de çok önemlidir. Alyuvarlarda hemoglobinin yapısında bulunur. Ağır sanayinin ve çelik sanayinin ana ham maddesidir.
Nikel	Ni		Paslanmazda çelikte, korozyona dirençli alaşımlarda, madeni paralarda, pillerin ve zırh kaplamalarının yapımında kullanılır.
Bakır	Cu		En çok elekrik-elektronik sanayide kullanılır. Madeni para, silah yapımı, makine sanayi, mutfak ve süs eşyası yapımı, inşaat, ulaşım ve kimya gibi alanlarda kullanılır.
Gümüş	Ag		Kuyumculuk ve gümüş işçiliğinde kullanılır.Ayrıca fotoğrafçılıkta, dişçilikte ve lehim alaşımlarında kullanılır.
Altın	Au		Kuyumculuk, dekorasyon ve diş hekimliğinde kullanılır.
Cıva	Hg		Zirai ilaçların yapımında, altın çıkarımında, kağıt ve suni gübre üretiminde ve boya sanayisinde cıvadan yararlanılır. Termometre, barometre ve difüzyon pompalarında kullanılır. Ayrıca diş hekimliğinde kullanılır.
Kurşun	Pb		Ses yalıtımında, X ışını ekipmanlarında, kurşun ve nükleer santrallerde kullanılır