Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme
Çiçekli bitkiler eşeyli üreyen canlılardır. Yeni bir bireyin oluşması için tıpkı insanlarda olduğu gibi erkek ve dişi üreme hücrelerine ihtiyaç vardır. Bitkinin erkek üreme hücrelerine polen, dişi üreme hücrelerine de yumurta adı verilir. Eşey hücrelerini oluşturan erkek ve dişi organlar bitkinin çiçeğinde yer alır. Bir bitki türünün erkek ve dişi organları, bitkinin farklı çiçeklerinde ayrı ayrı veya tek bir çiçekte aynı anda yer alabilir. Yapısında aynı anda hem erkek hem de dişi organ bulunduran çiçeğe tam (kusursuz) çiçek denir.
Çiçeğin Yapısı
Kusursuz bir çiçek; çiçek sapı, çiçek tablası, çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organ olmak üzerek toplam 6 ana kısımdan oluşur.
Çiçek Sapı: Çiçeği bitki gövdesiyie birleştiren, çiçeğin bitkiyle bağlanmasını sağlayan yapıdır.
Çiçek Tablası: Çiçeğin çanak ve taç yapraklarını; erkek ve dişi organlarını bir arada tutan yapıdır.
Çanak Yaprak: Çiçek tablasının üzerinde yer alan yeşil renkli yapraklardır. Çiçek, tomurcuk halindeyken çiçeği dış etkilerden korur.
Taç Yaprak: Renkli yapraklardan oluşan çiçeğin en dikkat çekici kısmıdır. Renkli olmasının yanı sıra yaydığı hoş kokular ile hayvanları çeker.
Erkek Organ: Çiçeğin ortasında çok sayıda bulunan yapılardır. Erkek üreme hücreleri olan polenlerin üretilip depolandığı başçık ile başçığı çiçek tablasına bağlayan sapçıktan oluşur.
Dişi Organ: Çiçeğin en ortasında yer alan; üstte polenlerin yapıştığı tepecik, altta dişi üreme hücreleri olan yumurtaların bulunduğu yumurtalık ve bu yapılar arasında polenlerin taşındığı dişicik borusundan oluşur.
Çiçekli Bitkilerin Hayat Döngüsü
Çiçekli bir bitkinin çiçek açmasından yeni bir bitkinin oluşup gelişmesine kadar olan olaylar dizisine bitkinin hayat döngüsü denir. Tozlaşma ile başlayan bu süreci, döllenme, zigot oluşumu, embriyo oluşumu, tohum oluşumu, meyve oluşumu, çimlenme, büyüme ve gelişme takip eder.
Tozlaşma: Erkek organın başçık kısmında yer alan polenlerin rüzgâr veya hayvanlar aracılığıyla dişi organın tepeciğine taşınmasıyla tozlaşma gerçekleşir.
Döllenme: Tozlaşma sonrası dişicik borusundan geçerek yumurtalığa ulaşan polenin çekirdeği ile yumurtanın çekirdeğinin birleşmesiyle döllenme gerçekleşir.
Zigot ve embriyo oluşumu: Polenlerin yumurtayı döllemesi ile yeni bireyin ilk hücresi olan zigot oluşur. Zigotun gelişmesiyle de ana bitkinin küçük bir taslağı olan embriyo meydana gelir.
Tohum ve meyve oluşumu: Bitki embriyosunun etrafındaki hücrelerin zamanla değişmesiyle önce tohum, ardından da meyve oluşumu gerçekleşir.
Çimlenme: Çeşitli faktörler aracılığıyla çevreye yayılan tohumun içindeki embriyonun uygun şartlarda tohumdan çıkmasıyla çimlenme gerçekleşir.
Büyüme ve gelişme: Çimlenen tohumun büyümesi ve gelişmesi ile genç bitki meydana gelir. Genç bitki de gelişerek olgun bitkiye dönüşür. Olgun bitki zamanla çiçek açar ve döngü yeni bir tozlaşma ile devam eder.
Tohumun Çimlenmesini Etkileyen Faktörler
Tohum, döllenme sonrası zigotun gelişmesiyle oluşan embriyoyu içerir. Tohum; rüzgâr, su, havyanlar gibi çeşitli etkenlerle çevreye yayılır. Çimlenme için uygun şartlar oluşana kadar embriyo, tohum içinde uyku hâlindedir. Embriyonun bu uykudan uyanması için tohumun su alıp şişerek çatlamasına; uyandıktan sonra hücresel faaliyetlerini devam ettirebilmek için havadaki oksijene ve uygun sıcaklık değerine ihtiyacı vardır. Bu şartlar oluşmaz ise tohum çimlenmez.
Özetle tüm tohumların çimlenebilmesi için aşağı şartların sağlanması gerekir.
- Nem (su)
- Hava (oksijen)
- Uygun sıcakl
Bitkilerin Büyüme ve Gelişmesini Etkileyen Faktörler
Embriyo halindeyken ve çimlenirken tohumda depolan besini kullanan bitkiler, çimlenmeden sonra büyüyüp gelişmek için ihtiyaç duydukları besini genellikle kendileri üretir. Çimlenme sonrası oluşan yeşil yapraklar bitkinin kendi besinini üretmesine imkân sağlar.
Büyüme ve gelişmeyi doğrudan etkileyen besinin üretilmesi için ortamda su, karbon dioksit ve ışık olması gerekir. Besin üretmenin yanı sıra bitkiler, yaşamlarını sürdürebilmek için diğer canlılar gibi su ve oksijene ihtiyaç duyar. Ayrıca, herhangi bir hücresel faaliyetin sürdürülebilmesi için bitkinin yaşadığı ortamın uygun sıcaklık değerine sahip olması gerekir.
Özetle bitkinin yaşamını sürdürerek yeterince büyüyüp gelişebilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekir.
- Nem (su)
- Hava (oksijen ve karbon dioksit)
- Uygun sıcaklık
- Işık
Yorumlar
Yorum Gönder